Jerzy Feldman
Dyrektor Muzeum w latach 1965 – 1979
Jerzy Feldman urodził się 16 marca 1927 r. w Grudziądzu, jako pierwsze z czworga dzieci Tyburcjusza Waleriana Feldmana i Henryki z domu Ponickiej. Ojciec, wachmistrz żandarmerii, w latach 1924-1932 był instruktorem w grudziądzkim Centrum Wyszkolenia Żandarmerii. Od 1933 r. rodzina Feldmanów kilkakrotnie zmieniała miejsce zamieszkania. Tyburcjusz Feldman, awansowany do stopnia podporucznika, pełnił w l. 1933-39 funkcję komendanta w kilku placówkach służby granicznej, najpierw w Wielkopolsce, m.in. w Laskach w pow. kępińskim, a przed sama wojną w Brasławiu na Wileńszczyźnie. Po 17 września 1939 r. rodzina Feldmanów przedostała się na Łotwę, gdzie skierowano ją do obozu dla uciekinierów w Rydze. Ojciec Jerzego znalazł się w 1941 r. w armii gen. Władysława Andersa, brał udział w kampanii włoskiej i bitwie pod Monte Cassino. Do Grudziądza wrócił w 1947 r. Henryka Feldmann z czwórką dzieci przeżyła cały okres okupacji w Rydze dzięki pomocy zamieszkałych tam Polaków. Po długotrwałych staraniach powróciła z dziećmi do Grudziądza w końcu czerwca 1946 r. w ramach repatriacji.
Jerzy Feldman szkołę średnią ukończył w Grudziądzu. W 1954 r. rozpoczął studia artystyczne na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Po roku przeniósł się do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie rozwijał swój talent pod kierunkiem znakomitych profesorów: Zdzisława Przebindowskiego, Wacława Taranczewskiego i Zbigniewa Pronaszki. W 1960 r., po uzyskaniu dyplomu w zakresie malarstwa sztalugowego i ściennego w pracowni prof. Zbigniew Pronaszki, wrócił na stałe do Grudziądza i podjął pracę w muzeum. Jako asystent działu sztuki brał aktywny udział w organizacji Galerii Współczesnego Malarstwa Pomorskiego. W l 1961-1965 pracował w Domu Kultury Dzieci i Młodzieży na stanowisku instruktora malarstwa. Jednocześnie, w Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, pełnił funkcje konsultanta do spraw kolorystyki miasta. W dniu 15 kwietnia 1965 r. został powołany na stanowisko kierownika Muzeum w Grudziądza. Podczas czternastu lat zarządzania instytucją, w znaczącym stopniu przyczynił się do jej rozwoju. Rozpoczął swoją pracę od uporządkowania podstaw prawnych działalności instytucji. Dzięki jego staraniom, w dniu 13 czerwca 1966 r. - na posiedzeniu Prezydiów Miejskiej i Powiatowej Rad Narodowych w Grudziądzu - Muzeum uzyskało zatwierdzony statut.
Niemal od pierwszych dni kierowania instytucją zaangażował się w rozpoczęte przez swojego poprzednika sprawy remontowe. Mając inne spojrzenie na potrzeby instytucji, zmienił koncepcję zagospodarowania spichrza nr 9. Do opracowanego przez Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków w Toruniu projektu adaptacji tego obiektu wprowadził szereg zmian programowych i użytkowych, dzięki którym budynek ten całkowicie przystosowano do potrzeb działu historii. Zlokalizowano w nim pracownie naukowe, magazyny i sale ekspozycyjne, w których w dniu 17 lipca 1974 r. otwarto stałą wystawę zatytułowaną „Historia Grudziądza”.
Dzięki jego inicjatywie w gmachu głównym przebudowano część parteru uzyskując w ten sposób korzystniejszy podział i poprawę funkcjonalności wnętrza. Do niewątpliwych sukcesów Jerzego Feldmana zaliczyć należy pozyskanie kolejnych zabytkowych spichrzy nr 11, 13-15 i 17 oraz przeprowadzenie w nich remontów kapitalnych, gruntownej konserwacji i adaptacji dla potrzeb Muzeum. Poprzez wyżej wymienione działania Jerzy Feldman poprawił warunki gromadzenia i przechowywania zbiorów, prezentacji wystaw czasowych, stworzył także możliwość realizacji kolejnych wystaw stałych.
Równocześnie z rozwojem bazy zwiększył liczbę etatów i zatrudnił starannie dobranych pracowników, niezwykle oddanych instytucji. Kierował utworzonym przez siebie zespołem i nadzorował jego prace w sposób wyjątkowo życzliwy. Otwarty na nowe pomysły i inicjatywy, cieszył się powszechną sympatią pracowników. Atmosfera, którą tworzył sprzyjała realizacji podejmowanych przez Muzeum działań. W pracy merytorycznej położył nacisk na sklasyfikowanie, uporządkowanie i inwentaryzację eksponatów. We wszystkich działach założono nowe księgi inwentarzowe i przystąpiono do opracowania naukowego zbiorów. Wzbogacono też ich liczbę drogą nowych zakupów, głównie do działów sztuki i historii oraz poprzez pozyskanie eksponatów w wyniku zakrojonych na dużą skalę archeologicznych i etnograficznym badań terenowych.
Wielką wagę przywiązywał do działalności wystawienniczej z dziedziny sztuki i historii, archeologii i etnografii. Niezwykle sobie cenił współpracę z innymi muzeami, archiwami, uczelniami artystycznymi, towarzystwami naukowymi i kulturalnymi, Biurem Wystaw Artystycznych i Związkiem Polskich Artystów Plastyków oraz kolekcjonerami. Dzięki jego znakomitym kontaktom w salach grudziądzkiego Muzeum zrealizowano wiele interesujących ekspozycji czasowych. Większości wystaw towarzyszyły katalogi, składanki lub foldery. Ukazywał się tez regularnie Informator Muzeum.
Różnorodność prezentowanych wystaw była dowodem doceniania przez niego roli Muzeum jako instytucji upowszechniającej wszelkie problemy istotne dla kultury polskiej. Jerzy Feldman, tak jak jego poprzednik, był zwolennikiem muzeum dynamicznego, przyciągającego zwiedzających o różnych zainteresowaniach. Oprócz wystaw w Muzeum organizowano cykle wykładów i prelekcji, sesje popularnonaukowe, spotkania autorskie, imprezy słowno-muzyczne i koncerty.
W czerwcu 1979 r. , na skutek choroby, odszedł ze stanowiska dyrektora Muzeum. W tym samym roku objął stanowisko miejskiego konserwatora zabytków. Funkcję tę pełnił do przejścia na emeryturę w 1989 r. Jako pierwszy konserwator miejski z ogromnym zaangażowaniem i wielką pasją podejmował szereg działań związanych z ratowaniem zabytków Grudziądza. Dzięki jego interwencjom i staraniom wiele obiektów nie uległo dewastacji. Sprawował nadzór nad pracami remontowo-konserwatorskimi prowadzonymi przy murach miejskich, spichrzach nr 49-53, Pałacu Opatek i w refektarzu d. kolegium jezuitów – siedzibie władz miasta.
Jerzy Feldman, mimo rozlicznych obowiązków wynikających z piastowanych stanowisk nie zaniedbywał własnej twórczości. Od 1960 r. należał do Związku Polskich Artystów Plastyków, najpierw jako członek nadzwyczajny, a od 1964 r. członek zwyczajny Sekcji Malarstwa Okręgu Toruńskiego ZPAP. Włączył się aktywnie w życie artystyczne. Z gronem miejscowych plastyków założył grupę twórczą „Gromada Grudziąż”. Swoje prace prezentował na wystawach indywidualnych w: Grudziądzu – 1960/61 r., 1963 r., 1964 r., 1981 r.; w Bydgoszczy- 1962 r., 1964 r.; Kołobrzegu – 1964 r., Brodnicy – 1975 r. i w Toruniu – 1978 r., zbiorowych w Bydgoszczy – 1962 r., 1964 r., 1965 r., 1968 r., 1974 r., 1975 r. ; Włocławku – 1962 r.; Radomiu – 1962 r.; Krakowie – 1962 r.; Nowej Hucie – 1962 r.; Lęborku – 1967 r.; Kwidzynie – 1967 r., 1969 r.; Wąbrzeźnie – 1972 r.; Toruniu – 1974 r., 1976 r.; Grudziądzu – 1961 r., 1964 r., 1976 r., 1979 r., 1986 r., 1992 r., a także poza granicami kraju w: Niemczech (Stralsund) – 1962 r., Francji (Lunèville) – 1963 r., Bułgarii (Russe) – 1974 r. Uczestniczył również w plenerach i wystawach poplenerowych organizowanych m.in. w : Brodnicy, Charzykowach, Świnoujściu, Tucholi, Białowieży, Grudziądzu oraz w Russe w Bułgarii. Ostatnia, retrospektywna wystawa malarstwa i rysunku została zorganizowana w salach grudziądzkiego Muzeum w 1998 r. Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Muzeum Okręgowego w Toruniu, Muzeum w Brodnicy, Miejskiej Biblioteki Publicznej w Brodnicy, Grudziądzkiego Towarzystwa Kultury, Muzeum w Grudziądzu oraz w kolekcjach prywatnych w Polsce, USA, Danii, Niemczech, Czechach i Bułgarii.
Za swoją działalność twórczą był wielokrotnie wyróżniany, m.in. w 1965 r. otrzymał nagrodę za obraz „Miejskie pejzaże” w konkursie ogłoszonym przez ZPAP w Bydgoszczy. Natomiast za zasługi w dziedzinie muzealnictwa i konserwatorstwa otrzymał w 1984 r. - przyznaną przez Ministra Kultury i Sztuki - Odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”.
Jerzy Feldman zmarł 27 stycznia 2004 r. w Grudziądzu i został pochowany na cmentarzu parafialnym przy ul. Cmentarnej.
Jadwiga Drozdowska
Lit.: M. F i j a ł k o w s k i, Jerzy Feldman – życie i twórczość, Toruń 2002, mps w Archiwum UMK w Toruniu; Z. C z e r s k i, Galeria Współczesnego Malarstwa Pomorskiego, Grudziądz 1961; [Katalog wystawy] Jerzy Feldman. Malarstwo, Muzeum Regionalne w Brodnicy, maj-czerwiec 1975, wstęp Bogusław Mansfeld, oprac. B. Sikorska – Nowacka; [Katalog wystawy] Jerzy Feldman. malarstwo i rysunek, Muzeum w Grudziądzu, Grudziądz, oprac J. Drozdowska