Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu - muzeum.grudziadz.pl

 

 

 

JÓZEF BŁACHNIO

Kierownik Muzeum w latach 1945-1958

 

Józef Błachnio urodził się 21 sierpnia 1912 r. w Symferopolu na Ukrainie, jako syn Władysława i Domiceli z domu Buiłek. Ojciec jego był ślusarzem kolejowym, potem pomocnikiem maszynisty PKP. Po zakończeniu I wojny światowej w 1919 r. rodzina Błachniów zamieszkała najpierw w Helenowie, potem w Płońsku i Iłowie (obecne woj. mazowieckie), aby w 1922 r. osiąść na stałe w Grudziądzu. Tu, po zakończeniu 7-oddziałowej szkoły powszechnej, Józef Błachnio odbył w 1929 r. roczny kurs na Wieczornych Kursach Handlowych organizowanych przez Związek Towarzystw Kupieckich na Pomorzu (1 IX 1928-19 VI 1929). W latach 1929-1937 pracował jako rejestrator w kancelarii notarialnej adwokata dr. Tadeusza Kisielewskiego. W latach 1933-1935 odbył służbę wojskową w 8 Dyonie Żandarmerii w Toruniu, którą zakończył w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu w stopniu kaprala. W l. 1935-1937 był magazynierem w Lotniczej Szkole Strzelania i Bombardowania. Po likwidacji LSSiB przeniósł się na krótko do Włocławka, gdzie był referentem w tamtejszym Urzędzie Skarbowym. Od kwietnia do sierpnia 1939 r. był zatrudniony jako pomocnik kancelisty w Szkole Pilotów Ligi Powietrznej i Przeciwgazowej w Grudziądzu. Przez cały czas uzupełniał swoje wykształcenie. W czasie od 15 września 1937 do 21 czerwca 1939 r. ukończył kolejny jednoroczny kurs Wieczornych Kursów Handlowych zorganizowany przy Koedukacyjnym Gimnazjum Kupieckim Izby Przemysłowo-Handlowej w Grudziądzu, a 22 czerwca 1938 r. zdał eksternistyczny egzamin z zakresu programu 3-klasowej Szkoły Handlowej.

Od lat młodzieńczych interesował się turystyką i krajoznawstwem. Od 1928 r. był członkiem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Oddział w Grudziądzu, a w l. 1928-1929 pełnił funkcję prezesa III Koła Krajoznawczego Polskiej Młodzieży Szkolnej przy Szkole Handlowej. W tym czasie zetknął się z ks. dr. Władysławem Łęgą, współzałożycielem PTK w Grudziądzu i honorowym kustoszem Muzeum Miejskiego, co w przyszłości miało ogromne znaczenie dla jego pracy zawodowej.

Dnia 20 sierpnia 1939 r. został powołany do wojska i jako plutonowy rezerwy 65 pułku piechoty brał udział w kampanii wrześniowej. Po klęsce wrześniowej powrócił do Grudziądza i przez pewien czas ukrywał się przed okupantem. W dniu 10 lutego 1940 r. aresztowano go na cztery miesiące. W tym czasie, w wyniku choroby, zmarła jego żona, pozostawiając dwoje dzieci. Po zwolnieniu z aresztu został wysiedlony wraz z dziećmi do Helenowa k. Warszawy w ówczesnej Generalnej Guberni. Krotko pracował jako robotnik w tartaku w Sobolewie, a w 1941 r. przeniósł się do Biłgoraja, gdzie w l. 1942-1944 był referentem Urzędu Skarbowego. W 1942 r. ożenił się ponownie z Leokadią z domu Kapica, córką skromnego rolnika z Frampola (pow. biłgorajski) i odtąd przebywał w miejscu zamieszkania żony, dojeżdżając do pracy. W listopadzie 1944 r. został powołany do II Armii WP, w której służył do 2 sierpnia 1945 r., kiedy to - po półrocznej chorobie – został zwolniony z armii w stopniu sierżanta.

Jeszcze w 1945 r. powrócił wraz z rodziną do Grudziądza, gdzie włączył się do zespołu porządkującego i zabezpieczającego ocalałe od zniszczenie zbiory muzealne. Dnia 25 kwietnia tegoż roku został mianowany przez delegata Krajowej Rady Narodowej na stanowisko kustosza i kierownika Muzeum. Rozpoczęła się mozolna praca nad przygotowaniem pierwszej powojennej wystawy, której otwarcie nastąpiło 17 lutego 1946 r. Pod kierownictwem Józefa Błachnio Muzeum osiągało coraz lepsze wyniki w zakresie organizowania wystaw stałych, czasowych i objazdowych. W dniu 9 września 1946 r. Muzeum zilustrował prof. dr Stanisław Lorentz, wówczas dyrektor Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, który wyraził uznanie za trud włożony w udostępnienie Muzeum społeczeństwu. Pracując, Józef Błachnio uzupełniał braki w wykształceniu. W 1946 r. ukończył półroczny Wstępny Kurs Pedagogiczny (28 VI), który umożliwiał mu nauczanie w szkołach powszechnych. W 1948 r. uczestniczył w Kursie Muzeologicznym w Krakowie (3-12 IV), a w 1949 r. w kursie konserwacji okazów prehistorycznych i przyrodniczych zorganizowanym przez Zarząd Związku Muzeów w Polsce (20-25 VI).

Funkcję kustosza muzeum utracił 1 lutego 1956 roku, kiedy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 27 lipca 1955 r. oraz Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 1 lutego 1956 r. został zaszeregowany na stanowisko adiunkta Muzeum w Grudziądzu. Nadal pełnił obowiązki kierownika. Stanowisko kierownicze utracił na rzecz mgr. Herberta Wilczewskiego 1 lipca 1958 roku i przekwalifikowano go na stanowisko asystenta. Nadal dokształcał się, poszerzając swą wiedzę zawodową m.in. na kursach. W roku 1959 ukończył kurs dla muzealnych pracowników naukowych (16 XI-16 XII), a w 1960 Kurs Konsultacyjny (1-8 X) – oba organizowane przez Muzeum Narodowe w Warszawie. Z końcem grudnia 1962 r. na wniosek ówczesnego dyrektora muzeum mgr. Zbigniewa Czerskiego przywrócono mu stopień adiunkta, a 1 stycznia 1963 r. powierzono mu kierownictwo Działu Historycznego i Etnograficznego. Pragnąc ukończyć studia, jako ekstern zdał egzamin dojrzałości w Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących w Toruniu. W październiku 1964 r. rozpoczął kolejny etap w życiu zawodowym, podejmując studia na Studium Zaocznym Historii Wydziału Humanistycznego UMK w Toruniu, Tam też, pod kierunkiem doc. dr. Antoniego Czacharowskiego przygotował pracę magisterską nt. „Rzemiosło na ziemi chełmińskiej w okresie rządów krzyżackich (1230-1454)”. Niestety nie zdążył jej już ukończyć. Zginął tragicznie 27 listopada 1968 r. w wypadku samochodowym koło Chełmna, któremu ulegli pracownicy Muzeum.

Prowadził badania terenowe dotyczące głównie sztuki ludowej. Zajmował się również grodziskami archeologicznymi. Wyniki badań znalazły odbicie w opracowaniach na prawach rękopisu. Był autorem artykułów i notatek dotyczących historii regionalnej miasta i powiatu grudziądzkiego ogłaszanych drukiem przede wszystkim w „Gazecie Pomorskiej” (1958-1968) i „Ilustrowanym Kurierze Polskim” (1958-1968). Był współautorem i redaktorem kilku przewodników turystycznych po Grudziądzu orac prac: Monografia powiatu grudziądzkiego (1949), „Kronika Miasta Grudziądza” (1951 – na prawach rękopisu), XX lat powiatu grudziądzkiego w Polsce Ludowej.

Obok pracy zawodowej poświęcał się z ogromnym zapałem pracy społecznej, przede wszystkim na niwie turystyki i krajoznawstwa, w utworzonym 22 kwietnia 1953 r. Oddziale Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, którego prezesem był w l. 1953-1959 i 1961-1964. W l. 1956-1960 był członkiem Zarządu Okręgu Oddziału PTTK. Kładąc nacisk na turystykę w regionie interesował się stanem zachowania zabytków, pełniąc od 1956 r. funkcję Opiekuna Społecznego PTTK nad zabytkami powiatu i miasta Grudziądza. Był także przewodnikiem turystycznym. Od 1956 r. należał do Oddziału Toruńskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, współpracował z wydawnictwem „Lud”. Należał do członków współzałożycieli Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Grudziądzu, w którym był wiceprezesem Tymczasowego Zarządu Oddziału (1956-1957), skarbnikiem (1960-1961), członkiem Zarządu (1965-1968), wchodził też w skład zespołu Komitetu Redakcyjnego „Rocznika Grudziądzkiego” (1961 oraz w l. 1964-1969).

Z wyróżnień państwowych Józef Błachnio posiadał Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955). Za pracę i zaangażowanie w pracy społecznej przyznano mu: odznakę honorową TTT (Topimy Tradycje Tysiąclecia – 1961), Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego (1966), Złotą Odznakę PTTK (1956), Srebrną Odznakę „Za Opiekę nad Zabytkami” (1966). W dniu 3 maja 1969 r, Komitet Obchodów 45-lecia Oddziału PTK i PTTK Grudziądzu przyznał mu pośmiertnie odznakę jubileuszową „Za Zasługi w Rozwoju Krajoznawstwa i Turystyki”.

 

Anna Mielczewska

 

 

Literatura:

A. Wolnikowski, Józef Błachnio (21 VIII 1912 r. - 27 XI 1969 r.). Nakrolog, Rocznik Grudziądzki, T. V-VI: 1970, s. 602-607