Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu - muzeum.grudziadz.pl

 

 

 

HERBERT WILCZEWSKI

Kierownik Muzeum w latach 1958-1960

 

Herbert Wilczewski urodził się 5 lutego 1920 r. w rodzinie inteligenckiej jako syn Anastazji i Ignacego Wilczewskiego, asesora Gdańskiej Dyrekcji Polskich Kolei Państwowych, działacza Polonii gdańskiej. W 1937 r. ukończył z wyróżnieniem 9-klasowe Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku i rozpoczął studia w Technische Hochschule (Politechnika Gdańska) w Gdańsku. Był członkiem polskich organizacji Wolnego Miasta Gdańska: Związku Polaków, Związku Harcerstwa Polskiego, Związku Studentów Polaków Politechniki Gdańskiej „Bratnia Pomoc”, „Korabia” i „Sokoła”. Z uczelni relegowano go wiosną 1939 r., w lecie odbył staż w warszawskich Zakładach Lilpopa. Tam też zastała go wojna. Brał udział w Kampanii Wrześniowej, potem wyjechał do Wilna i dalej na Litwę, gdzie przebywał do końca wojny. Tam też, po kontuzji, został nauczycielem szkół zawodowych, nauczające od 1941 r. m.in. materiałoznawstwa i pokrewnych zawodów technicznych. Repatriowany do Polski w 1945 r., podjął studia w Wyższej Szkole Handlu Morskiego, pracował też do 1948 r. jako sekretarz komisji w Regionalnym Urzędzie Planowania Przestrzennego w Sopocie. W 1948 r. skierowano go do Elbląga jako wykładowcę w Państwowej Szkole Żeglugi Śródlądowej oraz Szkole Oficerskiej Piechoty. W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym UMK w zakresie etnologii i etnografii, uzyskując w 1952 r. stopień mgr. Filozofii. Znakomite wyniki w nauce zadecydowały o tym, że skierowano go na egzamin selekcyjny. Konieczny do otwarcia przewodu na stopień kandydata nauk, jak zgodnie z ówczesną terminologią nazywano przewód doktorski. Po zdaniu na UMK egzaminów z języka rosyjskiego i niemieckiego (27 I 1955), obowiązkowych dla osób ubiegających się o stopień kandydata nauk, oraz egzaminu z materializmu dialektycznego i historycznego na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego (10 VIII 1955), dnia 19 czerwca 1956 r. na UMK podjęto formalną decyzję o wszczęciu przewodu kandydackiego H. Wilczewskiego, wyznaczając na promotora prof. dr Bożenę Stelmachowską. Przygotowując się do kolejnych egzaminów brał czynny udział w pracach naukowo-badawczych (1949-1956) Katedry Etnografii UMK kierowanej przez doc. d. Kazimierza Żurowskiego. Po śmierci prof. B. Stelmachowskiej kolejne zmiany promotorów i rozliczne zajęcia zawodowe uniemożliwiły mu zakończenie tak dobrze zapowiadającej się pracy.

Po ukończeniu studiów w l. 1952-1956 pracował jako kierownik Polskiego Rejestru Statków – Oddział w Elblągu. Nie zerwał całkowicie z nauczaniem, pracując w niepełnym wymiarze godzin jako nauczyciel m.in. w Technikum Przemysłu Młynarskiego w Kwidzynie (1956-1958) i Technikum Wikliniarskim. Od 1 lipca 1956 do 31 marca 1958 zatrudniono go jako etnografa w Muzeum w Kwidzynie, gdzie zorganizował dział etnograficzny, pozyskując wiele eksponatów oraz kompletując fachową bibliotekę o tematyce pomorzoznawczej po byłym Instytucie Bałtyckim. W l. 1953-1958 występował też jako konsultant Wojewódzkiego Domu Twórczości Ludowej w Gdańsku, m.in. przy organizacji wystawy „Kaszubska Sztuka Ludowa” przygotowanej z okazji 300-lecia Wejherowa/ Nawiązał kontakty z muzeami w Czechosłowacji i Niemieckiej Republice Demokratycznej. W listopadzie 1956 r. zaproponował władzom Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego we Wrocławiu utworzenie w Kwidzynie Oddziału PTL. Projekt ten uzyskał poparcie takich znakomitości, jak prof. dr Józefa Gajda z Wrocławia oraz prof. dr Maria Znamierowska-Prüfferowa z Torunia.

Z dniem 1 lipca 1958 r. został zatrudniony na stanowisku kustosza w Muzeum w Grudziądzu, a w dniu 1 października tegoż roku objął funkcję kierownika Muzeum. Kierując grudziądzkim Muzeum kładł nacisk na bliskie mu zagadnienia kultury ludowej; podnosząc cały czas kwalifikacje w tej dziedzinie, uczestniczył w seminariach etnograficznych Katedry Etnografii UMK prowadzonych przez prf. Dr Marię Znamierowską-Prüfferową. Z jego inicjatywy grudziądzkie Muzeum rozpoczęło wydawanie pierwszego z kraju czasopisma muzealnego - „Informatora Muzeum w Grudziądzu”. Z dniem 31 października 1960 r. odwołano go ze stanowiska kierownika Muzeum w Grudziądzu.

Na pewien czas powrócił do Kwidzyna jako nauczyciel w Technikum Wikliniarskim, wkrótce przeniósł się wraz z rodziną do Gdańska, gdzie podjął pracę w Bibliotece Instytutu Spraw Międzynarodowych. Uczestniczył w pracach delegacji PRL w Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w Indochinach. Następnie przez wiele lat był zastępcą dyrektora Biblioteki Głównej Politechniki Gdańskiej. Starszy wykładowca, starszy kustosz – należał do wielu organizacji naukowych i społecznych, m.in. do Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego, Naczelnej Organizacji Techniczne. Był współzałożycielem Oddziału Polskiego Towarzystwa Nautologicznego w Gdyni. Wysoko ceniony specjalista z dziedziny naukoznawstwa technicznego, władający biegle ośmioma językami, wszechstronnie wykształcony – Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wyższa Szkoła Handlu Morskiego w Gdyni, Uniwersytet w Oslo – zmarł nagle, 26 czerwca 1987 r. podczas pełnienia obowiązków służbowych.

Herbert Wilczewski odznaczony był Złotą Odznaką „Zasłużony Pracownik Morza” i medalem „Zasłużonym b. Polonii Gdańskiej”.

 

Anna Wajler

 

 

Literatura:

Akta osobowe H. Wilczewskiego z lat 1958-1960, Muzeum w Grudziądzu; S. Kawska-Tatara, Dział etnograficzny Muzeum w Kwidzynie 1950-2000, Podyplomowe Studium Etnografii UMK, Wydział Nauk Historycznych – Instytut Etnologii, Toruń 2001