PL
EN
DE
UA
Planowana konferencja dotyczyć ma szerokiego wpływu, jaki obecność wojska w przestrzeni miejskiej XIX i XX wieku wywierała na lokalne społeczności. Cezura chronologiczna – XIX i XX wiek, wynika z odmiennego w stosunku do wcześniejszych okresów historycznych charakteru sił zbrojnych.
Wojsko stało się wtedy instytucją bardziej masową, znacznie bardziej powszechną i z tego wynikał także inny charakter obecności sił zbrojnych w miastach. Pomysłodawcy konferencji, stawiając na badania regionalne, postanowili ograniczyć tematykę obrad do obszaru obecnego województwa kujawsko-pomorskiego. Takie ujęcie problematyki niewątpliwie będzie miało wpływ na zwiększenie znajomości dziejów i poczucia tożsamości naszego regionu, a także na jego promocję.
Obszar Kujaw i Pomorza od wieków był istotny z militarnego punktu widzenia. Przez cały praktycznie XIX w. był to obszar pograniczny, zaś w dwudziestoleciu międzywojennym spora część regionu stanowiła „korytarz” z jednej strony łączący Rzeczpospolitą z morzem, a z drugiej oddzielający Prusy Wschodnie od pozostałej części Niemiec. Skutkowało to stosunkowo dużym zagęszczeniem zarówno infrastruktury militarnej, jak i dyslokacją jednostek wojskowych. Zarówno budowa licznych fortyfikacji, jak i zwyczajne funkcjonowanie setek, a nawet tysięcy żołnierzy, odgrywało ogromną rolę w życiu lokalnych społeczności. Wojsko stykało się z cywilami na wielu płaszczyznach – od ekonomicznej aż po rozrywkową. Warto przy tym zauważyć, że specyfiką tego regionu jest fakt, iż do początku XX w. wojsko było pruskie (na niektórych obszarach rosyjskie), a ludność w znacznej mierze polska. W okresie międzywojennym natomiast nastąpiło pewne odwrócenie tych proporcji – wojsko stało się polskie, podobnie jak większość ludności, jednak wciąż na Kujawach i Pomorzu pozostała stosunkowo liczna mniejszość niemiecka. Do tego spora część żołnierzy służby zasadniczej, stacjonujących w garnizonach naszego regionu, deklarowała narodowość inną niż polska (głównie białoruską czy ukraińską). Sytuacja taka niewątpliwie wpływała na wzajemne stosunki wojska i ludności cywilnej.
W XX w. siły zbrojne stały się elementem na trwałe wpisanym w strukturę miast i ich społeczności. Bez wątpienia obecność wojska wpływała na nie nie tylko ze względu na realizowane zadania ale również ze względu na podejmowaną działalność kulturalną i edukacyjną. Należy bowiem pamiętać o tworzeniu w miastach stacjonowania wojskowych ośrodków kulturalno-oświatowych, poprzez otwieranie klubów żołnierskich, bibliotek, kasyn i ośrodków sportowych. Banalne jest stwierdzenie o ogromnej roli wojska w gospodarczym rozwoju miast. Garnizony wpływały na handel, budownictwo i szeroko korzystały z innych usług lokalnych społeczności. Wojsko tworzyło także miejsca pracy i to nie tylko dla żołnierzy, ale także dla ludności cywilnej. Niezwykle ważnym aspektem obecności sił zbrojnych w miastach i miasteczkach jest także osiedlanie się w nich zawodowych żołnierzy i ich rodzin, a także zakładanie rodzin przez służących w garnizonie podoficerów i oficerów. Zapewne zjawisko to tworzyło silne więzi na styku wojsko-miasto. Na koniec warto też wspomnieć o roli obecności wojska w miastach w aspekcie wychowania patriotycznego ich młodych mieszkańców.
Pomysłodawcy konferencji są przekonani, że aspekty wskazane powyżej, jak również inne problemy dotyczące funkcjonowania wojska w przestrzeni miast, były w dotychczasowej historiografii zaniedbywane. Dlatego też wskazane jest aby stały się one przedmiotem głębszej analizy naukowej.
Wstęp na wykałdy podczas konferencji jest bezpłatny; grupy zorganizowane prosimy o wcześniejszy kontakt - tel. 56 46 590 63 w.18
Konferencja naukowa - PROGRAM
„Wojsko w przestrzeni miast regionu kujawsko-pomorskiego w XIX i XX wieku”
7 kwietnia 2017 – Gmach Główny Muzeum im. ks. dr. W. Łęgi w Grudziądzu
Konferencja pod patronatem
Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Piotra Całbeckiego
Konferencja pod patronatem Prezydenta Grudziądza – Roberta Malinowskiego
Organizatorzy:
Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu
Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu
Godz. 9.00 Otwarcie konferencji
- Dyrektor Muzeum w Grudziądzu
- Prezydent Grudziądza
- Dyrektor Instytutu Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu
I część (moderator: dr hab. Zbigniew Karpus, prof. UMK)
9.15-9.45 prof. dr hab. Waldemar Rezmer,
Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu
„Garnizon Wojska Polskiego w Grudziądzu 1920-1939. Stan badań i postulaty badawcze”.
9.45-10.00 przerwa
10.00-10.20 prof. dr hab. Aleksander Smoliński
Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu
„Garnizon Inowrocław w XX w.”
10.20-10.40 dr hab. Maciej Krotofil
Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu
„Mniejszości narodowe w garnizonach Toruń i Grudziądz w okresie międzywojennym”
10.40-11.00 mgr Adam Paczuski
Narodowy Instytut Dziedzictwa Oddział Toruń
„Pułki Księstwa Warszawskiego w Toruniu 1807-1813"
11.00-11.20 prof. dr hab. Wiesław Sieradzan
Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu
„Obiekty wojskowe jako czynnik rozwoju przestrzennego wybranych miast ziemi chełmińskiej od końca XVIII w. do początków XX w. w świetle zachowanych źródeł kartograficznych”
11.20 - 11.40 dr hab. Piotr Birecki
Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
„Kościoły garnizonowe Prus Zachodnich”
11.40-12.00 mgr Mariusz Żebrowski
Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu
„Nie tylko logistyczne zaplecze twierdzy Grudziądz”
12.00-12.30 Dyskusja
12.30-13.40 Przerwa
II część (moderator: prof. dr hab. Waldemar Rezmer)
13.40 -14.00 dr hab. Zbigniew Karpus, prof. UMK
Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych UMK w Toruniu
„Jeńcy wojenni na terenie Pomorza w okresie I wojny światowej (1914-1918)”
14.00-14.20 dr hab. Sylwia Grochowina
Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu
"Wkroczenie Wehrmachtu do Torunia i zarząd wojskowy miasta (7 IX - 25 X 1939 roku)"
14.20-14.40 lek. med. Włodzimierz Grabowski (Grudziądz)
„Fortyfikacje niemieckie twierdzy Grudziądz i północnej części Pomorza Nadwiślańskiego z lat 1944-45”
14.40-15.00 prof. dr hab. Waldemar Rozynkowski
Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu
„Parafia garnizonowa św. Katarzyny w świetle kroniki parafialnej z II połowy XX w.”
15.00-15.20 przerwa
15.20-15.40 dr Robert Rybak
Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu
„Początki wojskowego szkolnictwa morskiego w Toruniu”
15.40-16.00 dr Mirosław Giętkowski
Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy
„Twierdza Toruń XIX i XX wiek – historia i znaczenie”
16.00-16.20 dr Łukasz Nadolski
Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy
„Cmentarze i mogiły wojenne żołnierzy poległych podczas bitwy o Bydgoszcz w 1945 roku”
16.20-16.40 mgr Anna Wajler
Muzeum im. ks. dr Władysława Łęgi w Grudziądzu
„Wojsko w mieście. Zbiory poświęcone historii wojskowości w Muzeum im. ks. dr W. Łęgi w Grudziądzu”
16.40 -17.00 mgr Bartosz Janczak
Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu
„Gen. bryg. Zygmunt Podhorski ps. Zaza – komendant Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu, jeniec Oflagu VII A Murnau”
17.00-17.20 Paweł Pilarski (Toruń)
„63 Toruński Pułk Piechoty w świetle życia codziennego mieszkańców Torunia”
17.20-17.40 Dyskusja i zakończenie konferencji
